Pierścienice - budowa i czynności życiowe

Królestwo Zwierzęta (Animalia)
Przegląd systematyczny zwierząt:
Typ: Pierścienice

Ogólna charakterystyka typu:
• Zwierzęta o symetrii dwubocznej, występuje u nich celoma (wtórna jama ciała) po raz pierwszy u zwierząt.
• Ciało podzielone na segmenty, inaczej metamery (metameria). Metameria dotyczy większości układów.
• Ciało okryte jest jednowarstwowym nabłonkiem o pochodzeniu entodermalnym, pokrytego oskórkiem. Pod nabłonkiem znajdują się mięśnie okrężne i podłużne. Opór dla mięśni stanowi płyn wypełniający jamę ciała, pełniąc funkcję szkieletu hydraulicznego.
• Układ pokarmowy jest przewodem rozpoczynającym się otworem gębowym, a kończącym otworem odbytowym. Następuje większa specjalizacja niż u nicieni.
• Zamknięty układ krwionośny tworzony jest przez dwa naczynia: grzbietowe i brzuszne oraz naczynia okrężne. Barwnik oddechowy we krwi to czerwona hemoglobina i zielona chlorokruoryna.
• Wymiana gazowa odbywa się całą powierzchnią ciała. Płyn wypełniający jamę ciała i krew pełnią funkcję układu krążenia, rozprowadzając gazy oddechowe.

• Nadmiar wody i uboczne produkty przemiany materii odprowadzane są przez metanefrydialny układ wydalniczy. Zbudowane są z silnie skręconych kanalików, metanefrydiów. Otwierają się one do jamy ciała orzęsionym lejkiem, a na zewnątrz otworem wydalniczym. Główny produkt przemiany materii to u wodnych pierścienic amoniak, a u lądowych – mocznik.
• Ośrodkowy układ nerwowy złożony jest z pary zwojów głowowych, obrączki okołoprzełykowej, pary zwojów pod- i nadprzełykowych, a także dwóch pni nerwowych, które leżą wzdłuż ciała. Każdy segment posiada zwój segmentalny. Od zwojów głowowych i pozostałych odchodzą liczne nerwy, tworzące obwodowy układ nerwowy.
• Wyróżnia się wśród pierścienic gatunki obojnacze i rozdzielnopłciowe, o rozwoju prostym lub złożonym.

Gromada: Wieloszczety

• Zwierzęta morskie, poruszające się aktywnie w toni wodnej, mułożercy oraz gatunki osiadłe.
• Przedstawiciel: nereida, Morze Bałtyckie
• Ciało dzieli się na część głowową, tułowiową i odbytową. Posiadają oczy, czułki i silne szczęki. Każdy segment tułowia posiada parę płatowatych wypustek zwanych parapodiami, a na nich szczecinki. Parapodia służą do pływania i pełzania, oraz pełnią funkcję narządów wymiany gazowej, posiadając bogato unaczynione wyrostki skrzelowe.
• Wieloszczety są rozdzielnopłciowe, zapłodnienie zewnętrzne, rozwój złożony (larwa trochofora). Występuje też rozmnażanie bezpłciowe, poprzeczny podział ciała.
Ryc. Larwa trochofora – budowa.

Gromada: Skąposzczety

• Występują w wilgotnych środowiskach lądowych i wodach słodkich. Żywią się szczątkami organicznymi w glebie i mule. Gatunki: dżdżownica, wazonkowce, rureczniki.
• Nie mają oczu, czułków, parapodiów. Mają tylko szczecinki. Na każdym segmencie jest ich cztery pary.
• Obojnaki, zapłodnienie krzyżowe, rozwój prosty. Zapłodnienie jest możliwe dzięki pierścieniowatemu zgrubieniu ciała, czyli siodełku. Po zapłodnieniu jaja rozwijają się w kokonie, który osobniki składają w glebie. Kokon jest produkowany przez komórki gruczołowe siodełka.

Gromada: Pijawki

• Zwierzęta słodkowodne. Gatunki pasożytnicze, które żywią się krwią kręgowców. Gatunki drapieżne, których pokarmem są skorupiaki, larwy owadów, ślimaki.
• Pasożytami są pijawka lekarska, pijawka rybia, pijawka końska
• Nie posiadają czułków, parapodiów, szczecinek. Mają oczy i przyssawki przednią i tylną. Otwór gębowy otoczony jest przez przyssawkę przednią, posiada szczęki, które przecinają skórę żywicieli. Przyssawki służą do przytwierdzania się do podłoża, wykonywania ruchów.
• Obojnaki, rozwój prosty. Rozwój zapłodnionych jaj w kokonach, które są składane na liściach roślin wodnych.

1 - światło jelita,
2 - tyflosolis,
3 - szczecinki,
4 - oskórek,
5 - naczynia krwionośne,
6 - nabłonek,
7 - mięśnie okrężne,
8 - przegroda międzysegmentowa,
9 - kanalik zakończony otworem wydalniczym,
10 - metanefrydium,
11 - segmentalny zwój nerwowy.